W 75. rocznicę tragedii w Kole

Szczegóły

czwartek, 04 wrzesień 2014

2 września 2014 r. w Kole miały miejsce uroczyste obchody 75-rocznicy zbombardowania pociągu ewakuacyjnego, który 1 września 1939 roku wyruszył z Krotoszyna. W wyniku eksplozji bomb oraz ostrzału z  niemieckich samolotów zginęło wówczas ponad 100 osób. Pamięć o tych tragicznych wydarzeniach jest kultywowana zarówno w Kole, jak i w Krotoszynie. W tym roku wspomnienie dramatu sprzed lat uczczono odsłonięciem pomnika na kolskim cmentarzu. Na tę uroczystość mieszkańcy powiatu krotoszyńskiego przybyli specjalnym pociągiem o nazwie  „Ewakuacja ‘39”.

Pociąg retro prowadzony przez zabytkową lokomotywę parową wyruszył rankiem 2 września br. z dworca w Krotoszynie (z postojem w Koźminie Wlkp., Jarocinie i Wrześni).  Jego pasażerami byli ostatni żyjący pasażerowie pociągu sprzed lat oraz członkowie rodzin, które podróżowały tym pociągiem,  a także przedstawiciele organizacji pozarządowych, uczniowie szkół, oraz reprezentanci władz samorządowych powiatu i gmin: Krotoszyna, Zdun, Koźmina Wielkopolskiego, Kobylina. Ofiary niemieckiej napaści wywodziły się bowiem z wielu miejscowości Ziemi Krotoszyńskiej.    

Po przybyciu pociągu na dworzec w Kole delegacje złożyły kwiaty pod tablicą upamiętniającą wydarzenia sprzed lat. Następnie uczestnicy uroczystości udali się na miejscowy cmentarz , gdzie po polowej mszy świętej nastąpiło odsłonięcie pomnika upamiętniającego ofiary nalotu. Okolicznościowe przemówienia wygłosili burmistrzowie – Julian Jokś z Krotoszyna oraz Mieczysław Drożdżewski z Koła. W uroczystości uczestniczyli m.in. starosta krotoszyński Leszek Kulka oraz starosta kolski Wieńczysław Oblizajek. Historyk I LO im. H Kołłątaja  i regionalista dr Edward Jokiel odczytał apel poległych. Niezwykle wzruszającym momentem było wspomnienie wygłoszone przy pomniku przez pana Aleksandra Łopaczyka – uczestnika wydarzeń z 2 września 1939 roku: Tego, co widziałem nie da się zapomnieć. Mam prośbę do młodzieży, by kultywowała pamięć o tych wydarzeniach, następne pokolenia powinny znać te historię.

W 1939 r., z uwagi na możliwość wojny z III Rzeszą, przewidywano ewakuację ze „strefy wycofania” instytucji rządowych wraz z personelem. Ewakuacji podlegały również rodziny wycofujących się urzędników,  z tym zastrzeżeniem, że nie było to przymusowe. Planowano sformowanie pociągów ewakuacyjnych dla rodzin wojskowych, policjantów, urzędników, kolejarzy, pocztowców, które miały dotrzeć na przewidywane zaplecze frontu. Wraz z wycofującymi się urzędnikami wywiezieniu podlegały najważniejsze akta urzędowe, gotówka,  najbardziej cenne mienie państwowe itp. Ludzi i mienie z powiatu krotoszyńskiego planowano rozmieścić  w województwie lwowskim.    

Z Krotoszyna pociąg odjechał 1 września w godzinach popołudniowych, jego trasa prowadziła przez Koźmin, Jarocin, Konin. 2 września ok. godziny 15.00 podczas postoju w pobliżu dworca kolejowego w Kole został najpierw zbombardowany przez samoloty niemieckie, a następnie pasażerowie pociągu zostali ostrzelani przez lotników z broni pokładowej. Z tego transportu zginęło i zmarło z powodu ran w szpitalu w Kole i Koninie ponad sto osób. Dalsza trasa pociągu wiodła przez Warszawę do miejscowości: Narol, Rawa Ruska i Żółkiew. Część osób dotarła autobusami z Koła. Ewakuowane osoby zostały rozlokowane m.in. w Turynce.

Przyjazd pociągu patriotyczno - turystycznego „Ewakuacja ‘39”  do Koła powiązany jest z uroczystością odsłonięcia nowego pomnika na cmentarzu parafialnym upamiętniającego ofiary tragedii sprzed lat. Nekropolia przy  ul. Poniatowskiego w Kole jest miejscem pochówku ofiar nalotu. Władze tego miasta, wraz ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą, przy wsparciu ks. Proboszcza Józefa Wronkiewicza podjęły w 2009 r. rozmowy z władzami Krotoszyna na temat nowego pomnika. W 2012 r. rozstrzygnięto konkurs na jego projekt. Zwyciężczynią została Aleksandra Zdrodowska, uczennica kolskiego Zespołu Szkół Plastycznych. Pomnik został sfinansowany przez samorządy obu miast. Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą oraz Towarzystwo Miłośników i Badaczy Ziemi Krotoszyńskiej zorganizowały ponadto zbiórki publiczne na ten cel.       

Pasażerowie pociągu „Ewakuacja ‘39” podróżowali zabytkowym składem z wolsztyńskiej parowozowni historyczną trasą z 1939 r. Inicjatorem przejazdu był Burmistrz Krotoszyna, a w realizację idei włączyli się ponadto Starosta Krotoszyński oraz włodarze Kobylina, Koźmina Wlkp. i Zdun. Organizatorem pociągu (w ramach Markowego Produktu Turystycznego TurKol.pl) jest Instytut Rozwoju i Promocji Kolei.

  Antoni Korsak & Grzegorz Śnieciński – Towarzystwo Miłośników i Badaczy Ziemi Krotoszyńskiej

Zobacz galerię zdjęć z uroczystości.